วัชพืชใช้เป็นยา 2 : หญ้าแห้วหมู

หญ้าแห้วหมู
(Nut grass, Purple nut sedge, Nut sadge)

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cyperus rotundus Linn. 

วงศ์ : Cyperaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : 
ต้น      ไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีไหลและหัว ลำต้นสามเหลี่ยม สูง 10-60 เซนติเมตร
ใบ      ใบเดี่ยวเกี่ยวกับลำต้นรูปแถบ กว้าง 2-5 มิลลิเมตร ยาวถึง 60 เซนติเมตร ปลายเรียวแหลม                         กาบใบสีน้ำตาลอ่อน
ดอก     ดอกเป็นช่อกระจุกออกรวมเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายยอด ใบประดับมีใบย่อย 9 ใบหรือ                             มากกว่า รูปไข่ถึงรูปไข่แกมวงรี กว้าง 2 มิลลิเมตร ยาว 3-3.5 มิลลิเมตร ปลายมนมีติ่งหนาม                     โค้งเล็กน้อย สีแดงหรือน้ำตาลแกมม่วง
ผล      ผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว รูปทรงกระบอกถึงรูปไข่กลับกึ่งทรงกระบอก มีสามมุม สีน้ำตาล                          กว้าง 0.5-0.7 มิลลิเมตร ยาว 1.3-1.5 มิลลิเมตร

  

การปลูกเลี้ยง            ขึ้นได้ทุกสภาวะ
ขยายพันธุ์                 แยกหัว ไหล เมล็ด
ประโยชน์                  หัวมีน้ำมันหอมระเหยช่วยบรรเทาอาการแน่นจุกเสียด

งานวิจัย
1. สารสำคัญที่ออกฤทธิ์
          น้ำมันหอมระเหยจากหญ้าแห้วหมูมีฤทธิ์ต้านเชื้อจุลชีพ  สารกลุ่มเทอร์ปีนมีฤทธิ์ต้านอาการแพ้ และสาร alpha-cyperone มีฤทธิ์แก้ปวด

2. ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
          2.1   ฤทธิ์ยับยั้งการหดเกร็งและลดการบีบตัวของลำไส้
                 การทดสอบในหลอดทดลองพบว่าสารสกัดหญ้าแห้วหมูมีฤทธิ์ยับยั้งการหดเกร็งของลำไส้เล็กของหนูแรท และยังมีผลคลายกล้ามเนื้อเรียบของลำไส้กระต่าย
          2.2  ฤทธิ์ขับลม
                 หญ้าแห้วหมูมีน้ำมันหอมระเหยซึ่งมีฤทธิ์ขับลม
          2.3   ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย
                 การทดสอบสารสกัดหญ้าแห้วหมูในหลอดทดลองพบว่ามีฤทธิ์ต้านเชื้อจุลินทรียที่ก่อโรคได้หลายชนิด เช่น เชื้อในโรคทางเดินอาหาร ได้แก่ Escherichia coli, Salmonella sp. เชื้อก่อโรคผิวหนัง ได้แก่ Staphylococcus aureus  ส่วนยาต้มจากหัวและลำต้นของหญ้าแห้วหมู มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อจุลินทรีย์อย่างอ่อน นอกจากนี้ ส่วนของน้ำมันหอมระเหยจากหญ้าแห้วหมูยังมีฤทธิ์ต้านเชื้อจุลินทรีย์ที่ดีเช่นกัน
          2.4   ฤทธิ์แก้ปวด
       สารสกัด ยาต้มและน้ำมันหอมระเหยจากหัวหญ้าแห้วหมู และตำรับยาที่มีหญ้าแห้วหมูเป็นส่วนประกอบมีฤทธิ์แก้ปวดเมื่อทดลองในหนูแรท ในปัจจุบันมีการจดสิทธิ์บัตรตำรับยาที่มีหญ้าแห้วหมูเป็นส่วนประกอบ ใช้แก้ปวด ปวดประจำเดือน และปวดกระเพาะอาหาร

3. อาการข้างเคียง
          ยังไม่มีรายงาน

4. ความเป็นพิษทั่วไปและต่อระบบสืบพันธุ์
4.1  การทดสอบความเป็นพิษ
                 การรับประทานสารสกัดด้วยน้ำร้อนของตำรับยาที่มีหญ้าแห้วหมูเป็นส่วนประกอบ ทำให้ผู้หญิงที่ท้องนอกมดลูก 42 คน แท้งโดยจะทำให้ก้อนเนื้อหายไป ไม่มีการตกเลือดและช่วยลดอาการปวด   ส่วนการป้อนหนูแรทที่ตั้งท้องด้วยสารสกัดด้วยเอทานอล พบว่าไม่มีผลยับยั้งการฝังตัวของตัวอ่อน   ระยะเวลาการตั้งครรภ์ และช่วงเวลาในการคลอดของหนู แต่มีผลทำให้มีการสูญเสียลูกหนูมากขึ้น โดยทำให้ลูกหนูฝ่อหายไปหรือคลอดออกมาตาย
       ส่วนสารสกัดด้วยเอทานอล ไม่ว่าจะให้โดยการกรอกทางปากและฉีดเข้าใต้ผิวหนังของหนูถีบจักร ในขนาด 10 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ไม่พบความเป็นพิษใด ๆ  

5. วิธีการใช้
          5.1   การใช้หญ้าแห้วหมูรักษาอาการแน่นจุกเสียดตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข (สาธารณสุขมูลฐาน)
                 นำหัวแห้วหมู 1 กำมือ (60-70 หัว หรือหนัก 15 กรัม) ทุบให้แตก แล้วต้มในน้ำสะอาด คั้นเอาเฉพาะน้ำมาดื่ม หรือใช้หัวสดครั้งละ 5 หัว โขลกให้ละเอียดผสมน้ำผึ้ง รับประทาน
          5.2   ยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ
                            ไม่มี

ขอขอบคุณข้อมูลจาก

http://www.medplant.mahidol.ac.th/pubhealth/cyperus.html